Dwujęzyczność Dzieci – fakty i mity na temat dwujęzyczności
Czy moje dziecko jest gotowe na naukę języka obcego? Czy nie będzie to dla niego zbyt wymagające zadanie? Czy dwujęzyczność nie wpłynie negatywnie na rozwój mowy i naukę języka ojczystego? Takie i inne wątpliwości mają rodzice na temat dwujęzyczności.
Dzieje się tak, ponieważ wokół dwujęzyczności krąży wiele błędnych przekonań wynikających często z braku aktualnej wiedzy czy doświadczenia w tym obszarze, dlatego często przypisuje się dwujęzyczności cechy niezgodne z rzeczywistością. Temat ten jest stałym obiektem badań naukowych, a wyniki wielu z nich nie są jednoznaczne, natomiast wskazują na spektakularne korzyści rozwojowe dla dzieci i dorosłych, jakie daje nauka języka obcego.
Powielanie nieprawdziwych treści tworzy mity, które niepotrzebnie stawiają dwujęzyczność w złym świetle, a co za tym idzie: rodzice mają dużo wątpliwości i obaw związanych z nauką drugiego języka, czy nauką jednocześnie kilku języków u swoich dzieci.
Dziś przyjrzymy się temu, jakie są fakty na temat dwujęzyczności i jakie są szkodliwe mity na ten temat, które spędzają rodzicom sen z powiek. Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu wielu rodziców otworzy się na języki obce i pokaże dziecku, jak fascynujące może być uczenie się ich, i że znalezienie prawdziwego CELU swojej nauki języka ma ogromne znaczenie w procesie uczenia się.
FAKT: warto uczyć dzieci języka obcego od najmłodszych lat
Dzieci są niesamowicie otwarte na naśladowanie, na poznawanie świata wszystkimi zmysłami, mają ogromną ciekawość świata. Umysł dziecka jest chłonny, a jego mózg jest plastyczny co oznacza, że odbywają się w nim ciągłe modyfikacje połączeń neuronalnych pod wpływem różnych bodźców: zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych. Ponieważ dziecko ma ogromne zdolności do naśladowania i powtarzania dźwięków, poznawanie języka obcego może sprawić, że dziecko szybciej i w sposób naturalny przyswoi akcent i intonację języka.
Żywy i naturalny kontakt z językiem od najmłodszych lat daje dziecku szansę, aby móc nauczyć się języka bez szczegółowych instrukcji.
Co więcej! Chłonny umysł dziecka i tak zwane okresy sensytywne, w których dziecko najlepiej jest w stanie przyswoić wiedzę z danego obszaru tematycznego, np: litery, cyfry, kolory, figury składają się na doskonały czas, aby przyswajać te obszary także w języku obcym. Dziecko potrafi naturalnie i z ciekawością podchodzić do języka obcego, a jego procesy poznawcze są stale skierowane na rozwój i eksplorowanie oraz nowe doświadczenia.
MIT: dziecko nie będzie potrafiło prawidłowo odróżniać i używać obu języków, czyli języka ojczystego i języka obcego
W pierwszych dwóch latach życia dzieci dwujęzyczne bardzo często mieszają języki. To naturalne zjawisko, natomiast w sprzyjających warunkach, już w wieku około 4-6 lat osiągają porównywalny poziom kompetencji językowych w języku ojczystym i obcym. Istotnym jest obserwowanie rozwoju dziecka biorąc pod uwagę CAŁOŚCIOWY rozwój i obserwowanie kamieni milowych w rozwoju, co pozwala na wczesnym etapie wychwycić ewentualne trudności dziecka.
FAKT: Nauka języka ma istotny wpływ na elastyczność poznawczą dzieci
Dzieci są zdolne do elastycznego przetwarzania informacji językowych na podstawie doświadczeń lingwistycznych. Dzieci dwujęzyczne, które często “manewrują” i przeskakują pomiędzy jednym a drugim językiem, stale ćwiczą swoją elastyczność poznawczą, czyli umiejętność dostosowania się do zmian sytuacji itp. To wpływa na ich umiejętność manewrowania między schematami. Wysoka elastyczność poznawcza wyposaża dziecko (a także dorosłych) w umiejętność dostosowywania się do zmiany punktu widzenia. EP Różni się miedzy osobami w zależności od ich doświadczeń, wyzwań życiowych czy aktywności.
MIT: dwujęzyczność powoduje opóźnienie w rozwoju mowy
Dzieci (zarówno jednojęzyczne jak i dwujęzyczne) mogą zacząć mówić wcześniej lub później. To kwestia indywidualna i niezależnie od tego, czy są dwu- czy jednojęzyczne, najważniejsze jest to, czy mieszczą się w normie rozwojowej jeśli chodzi o rozwój mowy. Jeśli obserwujemy opóźnienie w rozwoju mowy u dziecka, zawsze powinno być to skonsultowane z logopedą lub neurologopadą.
W przypadku dzieci dwujęzycznych rozwój mowy może przebiegać nieco inaczej niż u dzieci jednojęzycznych. Dzieci te mogą czasami mieszać języki lub przejawiać pewne specyficzne cechy mowy, takie jak mieszanie słów dwóch (czy trzech) języków (mixing), co jest naturalnym efektem ich dwujęzyczności/wielojęzyczności.
Ważne jest, aby zrozumieć i zaakceptować tę różnorodność w procesie rozwoju językowego dzieci dwujęzycznych, jednocześnie będąc czujnym na ewentualne trudności, które mogą wymagać profesjonalnej interwencji, a w przypadku dzieci dwujęzycznych – ważne, aby osoba, która będzie z dzieckiem pracować, miała doświadczenie na temat dwujęzyczności.
FAKT: dwujęzyczność nie powinna być odbierana jako jedyny słuszny czynnik związany z trudnościami adaptacyjnymi czy trudnościami z mową u dziecka
Dwujęzyczność jest jednym z wielu elementów wpływających na rozwój dziecka, ale nie powinna być ona traktowana jako jedyny słuszny czynnik związany z możliwymi problemami adaptacyjnymi lub trudnościami z mową. Istnieje wiele innych kwestii, które mogą mieć wpływ na rozwój dziecka i jego zdolność do adaptacji, na przykład czynniki środowiskowe, wychowawcze, problemy natury medycznej itd. Dlatego też postrzeganie dwujęzyczności jako jedyny powód związany z trudnościami dziecka w adaptacji może być szkodliwe i może to prowadzić do pominięcia innych istotnych czynników, które mogą przyczyniać się do trudności dziecka. W przypadku oceny problemów adaptacyjnych lub trudności z mową u dziecka, zawsze należy patrzeć na dziecko całościowo, biorąc pod uwagę różnorodne aspekty, które mogą wpływać na jego rozwój i dobrostan. W ten sposób możliwe jest zapewnienie właściwej interwencji i wsparcia.
FAKT: w dwujęzyczności jeden język może dominować nad drugim
W przypadku dwujęzyczności jeden język może dominować nad drugim. Istnieje wiele czynników wpływających na to, który język staje się dominujący. Na przykład jeśli dziecko otrzymuje więcej tak zwanych bodźców językowych w danym języku to właśnie ten język będzie u niego dominował i będzie rozwijał się szybciej. Dziecko może mieć różny zakres słownictwa w każdym, znanym sobie języku.
FAKT: dwujęzyczność stawia przed dziećmi wyzwania
Wiemy już, że dwujęzyczność wpływa pozytywnie na rozwój dziecka, jednak zawsze powinniśmy patrzeć na dziecko indywidualnie, biorąc pod uwagę jego sytuację życiową, rodzinną, społeczną itd. i to, jak dwujęzyczność wpływa na jego funkcjonowanie.
Owszem, dwujęzyczność może być wyzwaniem dla dzieci, szczególnie, gdy na przykład przeprowadzają się do innego kraju i język ich rówieśników nie jest jeszcze aż tak dobrze opanowany jak język ojczysty; na pewno jest to wyzwanie dla dziecka. Takie dziecko potrzebuje większego wsparcia w procesie adaptacji wśród grupy rówieśników. Badania przeprowadzone w Izrealu pokazały, że mutyzm wybiórczy występuje czterokrotnie częściej u dzieci w rodzinach imigrantów, niż w rodzinach izraelskich. Daje to pewien obraz tego, jak indywidualne są kwestie dwujęzyczności i nie powinniśmy odbierać dwujęzyczności jako jedynego czynnika, który może świadczyć o np. opóźnionym rozwoju mowy.
MIT: dwujęzyczność prowadzi do chaosu w umyśle i nadmiernego przeciążenia psychicznego u dziecka
Kiedyś tak uważano. Dziś wiemy, że jest inaczej. Dzieci są otwarte na naukę języka obcego i jeśli jest on wprowadzany w sposób naturalny i dostosowany do możliwości dziecka, bez zmuszania, to dziecko przyswaja go bez większego wysiłku.
Umysł ludzki jest tak skonstruowany, że może przyswoić nie dwa, a wiele języków. Ważne jest to, aby brać pod uwagę indywidualne predyspozycje dziecka, jego sytuację życiową, wyzwania, poziom motywacji (a od najmłodszych lat jest ona niezwykle wysoka, dziecko CHCE się uczyć). Niezwykle ważne jest określenie celu nauki, tak aby nie przytłoczyć dziecka, a wręcz przeciwnie: stworzyć dziecku szansę na dwujęzyczność. Pomaga w tym dobre nastawienie rodziców, nie faworyzowania jednego języka nad drugim, określenie celu i metod nauki w zależności od wieku dziecka.
FAKT: Dwujęzyczność sprzyja lepszej koncentracji uwagi
Dzieci dwujęzyczne mają lepiej rozwinięte funkcje wykonawcze, to znaczy zestaw umiejętności poznawczych, które pozwalają na kontrolowanie i regulowanie zachowania do osiągnięcia określonych celów. Nauka dwóch języków może również sprzyjać lepszemu zapamiętywaniu informacji i skupieniu uwagi na zadaniach wymagających koncentracji.
Warto zauważyć, że korzyści związane z dwujęzycznością nie ograniczają się jedynie do obszarów językowych dziecka, ale obejmują również szeroki zakres funkcji poznawczych, które są kluczowe dla budowania sukcesu w szkole czy w życiu codziennym.
MIT: starsze dzieci gorzej uczą się języka
Faktem jest, że starsze dzieci mogą nieco różnić się w procesie nauki języka w porównaniu do młodszych dzieci, ale nie można ogólnikowo stwierdzić, że uczą się gorzej. Istnieje kilka czynników:
Nauka języka nie powinna być ograniczana przez wiek. W każdym wieku możemy nauczyć się języka obcego. Co więcej, badania naukowe potwierdzają, że nauka języka wpływa na spowolnienie procesów starzenia się mózgu! Regularna aktywność językowa, taka jak nauka i używanie języka obcego, może stymulować mózg i sprzyjać rozwojowi jego struktur oraz funkcji.
Starsze dzieci mogą mieć bardziej zaawansowane umiejętności poznawcze, takie jak zdolność do abstrakcyjnego myślenia, logiczne rozumowanie i analizę, a to może ułatwić im opanowanie bardziej skomplikowanych aspektów języka.
Liczne badania pokazują, że dwujęzyczność i nauka języków obcych przynosi wiele korzyści nie tylko dzieciom, ale też dorosłym. To doskonały trening dla mózgu, dlatego warto wspierać dziecko w tym procesie, aby wykorzystać potencjał dziecka, jego otwartość i ciekawość świata do nauki języków. Dzieci od najmłodszych lat mogą przyswajać języki obce, mają wysoką motywację wewnętrzną, czyli chcą się uczyć, a najmłodsi najlepiej chłoną wiedzę poprzez zabawę i warto pamiętać o tym, by nie nakładać dziecku niepotrzebnej presji.
Bibliografia:
*A new view of language acquisition Patricia K. Kuhl
Department of Speech and Hearing Sciences and Center for Mind, Brain, and Learning, University of Washington, Box 357920, Seattle, WA 98195
*Dwujęzyczność w pytaniach i odpowiedziach, Anna Martowicz, Edynburg, 2018
Wydanie trzecie
*Mutyzm wybiórczy CTM publishing, pod redakcją Moniki Andrzejewskiej, 2023
*Neurodydaktyka Marzena Żylińska
*Dominika Jaskólska
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
Bilingwizm jako wyzwanie dla nauczyciela wychowania przedszkolnego
